Çiriş otu
,
Birçok
bölgede yetişen çirişin neredeyse her hastalığa derman olduğuna inanılır. Nisan
ayından itibaren pazarlarda boy göstermeye başlayan çiriş, 50-100 cm boyunda
bir bitkidir. Fazla uzamamış zambaklara benzeyen yaprakları uçlarına doğru
sivrileşir. Körpeyken yapraklarından yemek yapılır.
Tadına doyulmaz
Çiriş, özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da sevilerek tüketilmektedir. Mesela;
Sivas’ta en çok kuzu kulağıyla birlikte yağlı ve soğanlı olarak
pişirilmektedir. Bayburt yemekleri arasında “Çirişli Bulgur” meşhurdur. Hele de
kavurma ile pişirildiğinde tadına doyulmaz. Ayrıca çiriş yaprakları, maydonoz
gibi börek ve gözlemelerde sade ve kıymalı iç malzemesi olarak, ya da ıspanak
gibi yumurtayla kavrularak da tüketilebilmektedir.
Çiriş,
otlu peynir yapımında da kullanılmaktadır. Çirişin köklerinden de bir zamk
çeşidi elde edilir. Kökler dilimlere ayrıldıktan sonra kurutulur ve değirmende
öğütülerek toz haline getirilir. Bu zamk genellikle ayakkabıcılık, ciltçilik ve
çantacılıkta kullanılır.
Eski bir şifa kaynağı
Çiriş, birçok bölgede “şifalı ot” olarak tanınır. Nerdeyse her hastalığa derman
olduğuna inanılır. Erzurum’da pazarda çiriş satan yaşlı bir köylü şunları
söylemişti: “Ne hastalığınız olursa olsun, çiriş pişirip yediğinizde hiç
birinden eser kalmaz.” Çiriş bitkisi çok eskiden beri tedavi amacıyla da
kullanılmaktadır. Eski zamanlada çiriş köklerinden hazırlanan merhemler uyuz ve
frengi hastalıklarının tedavisinden kullanılırmış. Dahilen idrar artırıcı
özelliği de vardır. Ayrıca bazı türlerinin köklerinden elde edilen kök
ekstraktlarının (glukomannazlar) anti-tümör etkisi olduğu tespit edilmiştir.
Çiriş salatası
Malzemeler:
Yarım kilo çirişotu, sızma zeytinyağı, 1 diş sarımsak, 1 adet limonun suyu
Hazırlanışı:
Çirişlerin saplarının birleştiği zarı sıyırın, uçlarını kesin. Hepsini
iyice yıkayın. Kaynar su dolu bir tencerenin içinde çirişleri yumuşayana kadar
haşlayın. Soğuk suyun altından geçirip, suyu iyice akana kadar süzdürün. Bir
karıştırma kabına arzu ettiğiniz miktarda sızma yağ, limon suyu koyun.
Sarımsağı bir miktar tuzla dövün ve bu sosa ekleyin. Hepsini çatalla karıştırın
ve üzerine çirişleri ekleyin. Sos heryere bulaşana kadar karıştırın. Bir servis
tabağına düzgünce yerleştirip servis yapın. Bu aşamada biraz yoğurtla
karıştırıp, serinletici bir lezzet elde edebilirsiniz.
Zeytinyağlı çiriş
Malzemeler:
1 kilo çiriş otu, 2 adet havuç, 1 adet kuru soğan, yarım çay bardağı sıvıyağ,
yarım çay bardağı pirinç, tuz,1 tatlı kaşığı şeker, 1 tatlı kaşığı salça veya 2
adet domates.
Hazırlanışı:
Çirişleri güzelce ayıklayıp iyice yıkayın. Soğanları yemeklik olacak
şekilde doğrayın. Havuçları da istenen şekilde doğrayın, sıvıyağda soğanları ve
havuçları pembeleşene kadar kavurun. 1 tatlı kaşığı salçayı veya domatesleri de
doğrayıp ekleyerek biraz daha kavurun, sonra çirişleri ekleyip bir iki çevirin.
Pirinç, tuz ve şekeri de ilave ederek, üstüne de sıcak su ekleyerek pişmeye
bırakın. Pirinçler pişti mi, çirişler çabuk piştiği için ateşten alın. Üzerine
limon sıkarak soğuk servis yapın